Voelen is weten.

"Niet door te denken, maar door te voelen, kom je thuis bij jezelf."

Zelfkennis door het Lichaam

We willen onszelf vaak beter begrijpen. Wie ben ik, wat voel ik, wat heb ik nodig? Toch zoeken we de antwoorden meestal met ons hoofd. Maar werkelijk zelfinzicht ontstaat pas wanneer we durven af te dalen in het lichaam, daar waar het zenuwstelsel zijn verhalen vertelt. De polyvagaaltheorie helpt ons begrijpen waarom dat zo belangrijk is.

Het lichaam als kompas

Ons lichaam spreekt voortdurend tot ons. Een verstrakking in de borst, een tinteling in de buik, een lichte druk in de keel, allemaal signalen van binnenuit. Deze lichamelijke gewaarwordingen zijn niet toevallig; ze vormen de taal van ons zenuwstelsel. Wanneer we leren luisteren, ontdekken we wat ons lichaam allang weet: wanneer we veilig zijn, wanneer we spanning vasthouden, en wat we werkelijk nodig hebben.

De polyvagaaltheorie als sleutel tot zelfkennis

Volgens de polyvagaaltheorie van Stephen Porges is ons autonome zenuwstelsel constant bezig om te peilen of we veilig zijn.

Drie reacties spelen hierbij een rol:

• Ventrale vagus – de staat van veiligheid, verbinding en openheid.

• Sympathische activatie – vechten of vluchten wanneer er gevaar dreigt.

• Dorsale vagus – bevriezing of terugtrekking wanneer overleven de enige optie lijkt.

Wanneer we afgesneden raken van onze lichamelijke signalen, merken we deze verschuivingen niet meer op.We denken dat we “oké” zijn, terwijl ons lichaam nog in een staat van alertheid of afsluiting verkeert. Echte zelfkennis vraagt dus om een belichaamde waarneming van wat er gebeurt, moment voor moment.

Wat is belichaamde waarneming?

Echte zelfkennis vraagt om een belichaamde waarneming —de kunst om niet alleen te denken over wat je voelt, maar het werkelijk te ervaren in je lichaam.

Je merkt de spanning in je schouders, de adem die stokt, het kloppen van je hart. Je blijft erbij met zachte, nieuwsgierige aandacht, zonder te willen veranderen of verklaren.

Zo leer je jezelf kennen van binnenuit. Je voelt hoe je zenuwstelsel beweegt tussen openheid en bescherming, tussen rust en alertheid. En ontdek je steeds beter wat je nodig hebt.

Waarom voelen soms moeilijk is

Voor wie spanning of trauma heeft meegemaakt, kan voelen overweldigend zijn. Het lichaam kan aanvoelen als een plek waar je liever niet bent. Als je pijn voelt, wil je daar liever niet naar toe, dat voelt nog als onveilig. Dat is geen falen, maar een teken van een wijs zenuwstelsel dat ooit heeft besloten: het is veiliger om niet te voelen. Pas als er weer een gevoel van veiligheid ontstaat, kan de verbinding met het lichaam voorzichtig hersteld worden.

De weg terug naar belichaamde aanwezigheid

Zelfkennis groeit niet door te analyseren, maar door te ervaren. Kleine (veilige) stappen helpen je om weer te landen in je lichaam:

• Leg een hand op je hart en voel de beweging daaronder.

• Merk je adem op, zonder iets te willen veranderen.

• Voel je voeten op de grond, laat de aarde je dragen.

• Noem wat je opmerkt: “Er is spanning.” “Er is zachtheid.” “Er is leven.”

Zo geef je je zenuwstelsel een signaal van veiligheid. En in die veiligheid wordt voelen weer mogelijk. En daarmee echte zelfkennis.

Tot slot

Je kunt jezelf niet werkelijk kennen als je je lichaam niet kunt voelen. Zelfkennis is geen denkproces, maar een belichaamde ervaring. Door te luisteren naar de fluisteringen van je lichaam, kom je thuis bij jezelf, precies goed zoals je nu bent.